Vanochtend hadden Thijmen en ik beiden geen zin. Gepland was een wandeling naar de Rhinopools. Dus ik vroeg aan de gids wat voor wandeling het is. “Oh it is a nice and easy walk, quite flat”. (Lekker makkelijk en geen heuvels).

Ik had me moeten realiseren dat een easy walk subjectief is en vrij vlak ook. Boy oh boy. Op en neer. Ieder stroompje dat we overstaken was hard werken, naar beneden glibberen en weer naar boven klauteren. Mijn knie haakte ergens op 1/4 af. Het grappige was dat de gids me een hand gaf op de moeilijk stukken. Het zijn kleine supergespierde mannen. En het was aardig van hem. Al was het voor mij best een ding om keer op keer de uitgestoken hand te accepteren. Ik schijn al heel vroeg “zelf doen” tot een kunst verheven te hebben, maar je ziet: nooit te oud om te leren.

Ik zei dat er een Olympische sport gemaakt kon worden van mud gliding. Hij zei dat mensen uit Borneo daar vast heel goed in waren. Ik antwoordde dat hij dat verkeerd zag en dat ik veel eerder kanshebber op goud ben omdat ik indrukwekkend glijwerk laat zien. Hij schaterde.

Uiteindelijk bereikten we de pool. We moesten ons eerst ontdoen van alle leeches (bloedzuigers), wat een mega vreemde beesten zijn dat. Het waren er veel. Toen omkleden op een stenenstrandje en heerlijk het water in. Er zitten visjes in die soms aan je benen knabbelen en ze eten bloedzuigers, dus goeie gasten.

En daarna terug naar huis. Ik vind dit geen makkelijke wandeling en ook geen plat terrein.

We overtuigen Thijmen dat de wandeling van 15.30 uur geweldig is. Dat we er de dag ervoor de orang oetans zagen na nog geen 50 meter lopen en vervolgens zien we de hele tocht niets.

‘s Avonds de nachtrit. Het beste was wel de frogmouth. Een op een uil lijkende vogel met enorme zwarte ogen en een bizar grote bek. En de crested fireback, een echtpaar, soort vurige fazant, nou ja vurig ze sliepen elk aan een andere kant van de boom. Het was een late start, we waren pas om 23 uur terug. En morgen om 4.50 opstaan om de zonsopgang te zien. Strakke planning.

Roelof heeft slecht geslapen van de gedachte aan slapen in een hostel en ookal zeggen we dat het in Costa rica prima was, hij wordt er niet blijer van.

Als blijkt dat ik in het damesgebouw en hij en de jongens in het mannengebouw moeten wordt het niet beter. Dat we 15 minuten moeten lopen naar het etensgebouw vindt hij ook onverteerbaar. Laten we zeggen dat zijn humeur wel eens beter was. Thijm voelt zich niet lekker; moe en misselijk, zijn amandelen blijven ook te groot en onrustig.

We reizen eerst naar Lahad datu. Daar moeten we ons inschrijven voor Danum Valley. We proberen nog een keer of er ruimte is in een kamer maar ze zijn fully booked. Helaas. Als we zitten te wachten op een taxi kijkt Jelmer naar mijn voeten en enkels die gezwollen zijn. Het voelt of mijn huid te klein is. “Dat klopt” zegt Jelmer. Van ouderdom komt met gebreken belanden we al snel op de voordelen van steunkousen. Hij ligt blauw bij het idee. Eigenlijk denk ik dat het comfortabel is.

Helaas is dit kleine euvel mijn eigen schuld, ik had mijn braces omgedaan gisteren met de middagwandeling, we moesten snel eten en daarna gelijk naar de auto dus ik had mijn braces omgehouden. Het voelde al niet fijn maar ik kan ze niet zo makkelijk afdoen. En het huisje was zo ver lopen. Advies ga niet zitten met braces. (Voor de dokters onder ons ik heb geen pijnlijke kuiten en geen glanzend gespannen huid. )

Maar vandaag zittend op het terras bij de eetzaal met een kop thee zien we red leaf monkeys, makaken, een ijsvogeltje en eekhoorns. En raakt al het klein leed wat op de achtergrond.

En de middagwandeling brengt ons 3 orang oetans die over ons hoofd oversteken. Ze doen dat heel grappig. Buigen bomen tot ze een andere kunnen pakken, buigen die ook weer en zo verplaatsen ze zich. Ze zijn dus in de verte redelijk goed herkenbaar aan hun boom-buig-patroon.

De avondwandeling valt letterlijk in het water. Figuurlijk is hij prachtig. De mooiste slang die ik ooit zag. Een viper, In ivoor, grijs en grijsgroen. Adembenemend mooi (jammer dat het geen wurgslang is dan was dit grappig om te zeggen). Trouwens we zagen ook nog een andere heel mooi gestreepte viper. Vleermuizen. Herten. Torren, kikkers, spinnen en een uil.

Na de wandeling lopen we samen terug naar het hostel. Roelof’s bedenkingen die behoorlijk waren afgenomen met de wandelingen komen in volle sterkte terug. “Kutzooi en tering ver lopen”, wat ook waar is.

En nu lig ik in de damesafdeling en heb net vastgesteld dat het oedeem nu om mijn onderbeen zit, maar mijn voet is weer zichtbaar. Misschien had Jelmer vanochtend toch gelijk. Ouderdom en zo. Ik rol een handdoek op en lig met mijn benen hoger.

De matras is de beste tot nu toe en het kussen ook. Ik denk dat ik hier kan slapen. Weet alleen niet meer wat we hebben afgesproken hoe laat paraat, 7 uur? Ai en dan is geen wifi echt onhandig.

Jelmer: ik werk als correspondent uit de mannenslaapzaal. We hebben met matrassen gesjouwd om één gezamenlijk nisje te creëren. Op de slaapzaal hadden we een deken en handdoek gekregen. Roelof vraagt luid ‘wat voor deken is dit? het lijkt wel een handdoek.’ Hij had de handdoek vast, weliswaar was de deken van dezelfde stof gemaakt, maar minstens 4x zo groot.

(Ik heb nu met WiFi foto’s van de camera bij gisteren gezet)

Het is hier op veel plaatsen blubberig. Dat betekent dat onze wandelbroeken bijna uit zichzelf rechtop blijven staan. Met het oog op bloedzuigers moeten we hoge sokken om onze broek doen en dan in laarzen. De sokken staan ook klaar voor gebruik. Ik had wel veel lage mee, dacht dat is wat koeler maar dat ene paar hoge is echt slimmer. Dus draag ik ze met elke wandeling.

Bloedzuigers zijn mega slimme beesten ze zitten met één kant vast, de andere kant is warmte gestuurd aan het zoeken. als er een warmbloedige gast langsloopt stapt hij over. Briljant beest.

Gisteren heb ik iets retedoms gedaan. Ik deed bij binnenkomst in de centrale ruimtes keurig mijn wandelschoenen uit. Helaas zette ik ze precies zo dat ze tijdens de regenbui spetterend vol liepen. Ik moest ze leeggieten. Toen ik het later aan de gids vertelde schoot hij in de lach. Wat ik een verademing vind want meestal zijn ze overdreven meelevend terwijl ik denk “het zijn natte schoenen, dat is ruk maar niet meer dan dat.”

Vanochtend om 6 uur op. Bij wakker worden zeiden we al tegen elkaar er is meer leven in het bos. Het geluid van gibbons en hornbills. Op weg naar beneden zagen we al een piepklein eekhoorntje. The pygmee squirrel. Daarna een stukje toast en een kop thee en een wandeling. Gelijk vielen we midden in een groep gibbons. Jemig wat zijn die beesten snel. Enorme armen. Ze racen door de bomen of er geen zwaartekracht bestaat. Wat een goed begin van de dag.

Mijn benen zijn pap en ik vraag me af waarom. Ik mopper op mezelf dat ik te weinig sport. En dan bedenk ik de gezondheidsapp op de telefoon. Oké credits naar mezelf. Pap in mijn benen en zere knieën lijkt me echt normaal. Vanochtend is nog maar half om en we zitten al op 7.500 stappen.

Vanmiddag hadden we een spa-treatment. Modder van de mudvolcano op ons gezicht en met onze voeten in een voetenbadje. Thijmen bedankt ervoor en heeft een offday. Jelmer, Roelof en ik gaan wel. Het is grappig. Roelof heeft geluk met zoons, of met dochters zou hij hier meer in getraind zijn.

Jelmer zit de uitleg te lezen en zegt bloedserieus dat we na het voetenbad de bak leeg mogen drinken. Hij laat het er bij horende plaatje zien. Heel goede grap.

We zitten met de indrogende modder op ons gezicht. Als ik Jelmer vraag om een foto te maken probeert hij het op panoramastand. Altijd complimenteus. Rimpels komen ook extreem goed uit met groen klei op je gezicht.

Roelof denkt wel dat zijn schimmelnagel straks over is. Of dat de mevrouw na ons een voetschimmel krijgt. En dat die laatste kans waarschijnlijk groter is.

Het regent. We hopen dat het met een uur over is. Dan gaan we wandelen.

Nou die hadden we beter af kunnen lassen. We hebben echt niets gezien. Wel veel bloedzuigers.

Daarna hoopten we op een herhalingen van ons vliegende eekhoorn avontuur helaas waren het er nu maar twee. Wel een mega hard geluid. Een vogel, een aap? Het blijkt een cicade. Wel vuistgroot. ik kan het geluid niet makkelijk hierin zetten. Sorry

Na het eten nachtsafari. Eigenlijk hopen we nergens meer op. Maar boy is me dit een safari. Marbled cat, Leopard cat, Malyan civet cat, striped civet. We hebben nu 3 van de 5 grote katten gezien.

En morgenochtend vertrekken we naar Danum Valley. Waarschijnlijk zijn we 4 dagen van de radar. Tot snel😘

Gisteren liepen Roelof en ik terug naar de cabin om de regenjassen te pakken, wat te mopperen over al die trappen, de afstand, de beroerde traptredes die niet waterpas liggen en opeens zagen we de ene na de andere flying squirrel. Onvoorstelbaar hoe ze met een noodgang de boom in klimmen en dan de poten spreiden en als een trapeziod abseilen naar een boom heel veel verder. Zo gaaf. Zo niet te bedenken indrukwekkend. Met open mond en hoofd in de nek zien we de een na de ander springen. Als je naar de ene eekhoorn kijkt die stil in de boom zit en er zoeft een briljant vliegende voorbij. Het is bijna als met oud en nieuw met je eigen pijl versus die van de Chinees. Nieuwe regel; als je naar de cabin loopt verrekijker en camera mee.

En toen we aan tafel zaten viel er een gekko op Jelmer. Weet niet wie meer schrok Jelmer of de gekko. De gekko rende via mijn arm en schouder richting de muur. Mooi beest. Ik probeer het geluid op te nemen maar dat lukt nog niet. Net viel er weer één; Thijmen was not pleased. De discussie is nu waarom vallen gekko’s uit de lucht. Maar de wifi is zo slecht dat we geen idee hebben.

Avondtocht met zaklamp. Met de Toyota Hillux waar stoeltjes in de bak gelast zijn. Jelmer: “Wayne zou zo tevreden zijn dat we zonder riemen achterin zitten”. De blubber is mega op sommige stukken. De driver draait er zijn hand niet voor om. Maar als hij door de rivier wil mag het niet van de gids. Treurig.

Grappigst is wel dat de grote Safari truck, helemaal vol werknemers, een paar kilometer verderop staat en iedereen op zijn telefoon zit.

We zien weer de big orange flying squirrel, briljant. En the black flying squirrel, die voor kleinere stukjes kiest. We zien een aantal civetkatten. Klein en bruin met een zwarte punt aan hun staart, the Asian palm civet. Ze zijn van de koffie, die ik nu ook niet op kan zoeken. ( koffie luwak) De civetkat zoekt de beste bonen, eet ze op en poept ze uit en dat geeft de duurste koffie. Ze worden daarvoor wel in treurige hokjes gehouden. De gids vertelt het verhaal: …“it is stupid en disgusting.” Met zo’n hartgrondige walging dat het prachtig is. We zien ook een andere soort, de Malayan civet, met een prachtig patroon, volgens mij ook gebruikt om te kruisen met huiskatten.

Verder een badger, een shrewt en een roofvogel.

Vanochtend 6 uur op en een wandeling. Een prachtige neushoornvogel, veel duidelijker hoe groot hij is, huge! 1.05 m van kop naar start en de hoorn is onrealistisch oranje. En we zien een northern Bornean gibbon. Prachtig lange armen maar hij verstopt zich steeds.

Ik voel me net een hobbit om 6 uur first breakfast, om 8.30 second breakfast. Mijn darmen zijn er mee opgehouden: witte rijst, wit brood en bananen, laten we het mild zeggen: ik heb geen reizigers diarree.

Daarna met de auto naar een vogeltoren, veel treden maar geen vogels. Mijn knie doet vervelend. En ik kan niet altijd goed inschatten wanneer ik de brace moet. Altijd is gezien de warmte geen goed plan. Vervolgens wandelen we naar water met een waterval. De gids weet een route langs de kant, dan loop je erheen. Ik vraag of dat moet, nee je kunt ook zwemmen. Ik zwem, het is heerlijk verfrissend, en veel fijner voor mijn knie. Hoewel naar de watervallen met tegenstroom dat is wel next level.

En nu houden we een welverdiende siësta. vanmiddag om 16.30 uur middag/ avonddrive.

Dit was de traagste avondsafari ooit. 3 uur rijden en we zagen: een bijeneter, Island palm civet, red giant flying squirrel, oriental pied hornbill, rhinoceros hornbill, wreath hornbill, twee snake eagles en een piepklein vogeltje. En dat was het.

We zitten te wachten op onze taxi. Eerst moeten we ons laten registreren in dit stadje en dan gaan we richting Tabin.

Uit de reacties op de blog van gisteren begrijp ik dat jullie van spanning bijna niet slapen. We hebben het gevraagd. Het woord “soep” klinkt in verbluffend veel landen als soep dus dat woord gokten we en een lepelgebaar leverde een hoofdknik op. Kon dan natuurlijk nog steeds een ober met gevoel voor humor zijn, maar we durfden het aan.

Wederom een rit door palmolieplantages. Bij Tabin reserve wordt duidelijk hoe groot het verschil. Links de palmbomen, rechts de diversiteit van het bos zoals het hoort te zijn als je beesten een kans wilt geven.

We beginnen met een introductiefilm/reclameboodschap. De aanwezigheid van de neushoorn word genoemd. Helaas is die in dit gebied al sinds 2018 niet meer aanwezig. Nog levend op een paar plekken, maar critically endangered. Ik heb net een poos in een heel cool boek met onderzoeks gegevens zitten kijken. Het blijkt dat 70 % van deze vrouwelijke neushoorns baarmoeder tumoren hadden waardoor ze niet zwanger konden worden. De vraag is dan ook of een fokprogramma met de laatste 30 deze soort gaat redden.

We slapen in de verste hutten en moeten vele trappen op. Maar wat een prachtig uitzicht. In de diepte een stroompje en uitzicht op de boomtoppen. Ik ben benieuwd, we gaan zo een wandeling maken.

Het regende. Eerst een stuk met de auto heel gaaf, heel veel blubber. Een groep makaken en een blue backed… WiFi ligt eruit en we merken nu pas hoeveel we opzoeken.

In het bos viel de regen nog wel mee, afgezien van blubber aan onze voeten. Beetje zoeken naar het juiste pad. Ik vind die gedraaide lianen prachtig. Boven gekomen bij de mudvulcano stopte het met zacht regenen.

Veel modder, veel stenen. Ben benieuwd wat Ariane er van zou ze zeggen. Thijm zegt: “nou hopen dat het geen uranium is.” Ik moet erom lachen. Zou ik dan afgaan op het vliegveld.

We zagen op de terugweg een snake eagle en verder vooral regen. Ik maakte een groepsselfie en de jongens vragen zich af of ik gewoon niet snap hoe het werkt of dat mijn armen te kort zijn.

En nu zit ik moed te verzamelen om naar boven te lopen. Om droge kleren aan te doen.

Vandaag vertrek naar Lahad Datu. We hebben dezelfde driver als naar de Gomantong caves. Als we een stop hebben vertelt hij ons dat er gisteren een clouded leopard is gezien. En dan pakt hij enthousiast zijn telefoon en laat ons onze eigen foto’s zien.

We rijden eindeloos door oliepalm plantages. Treurig. Echt heel treurig, uur na uur na uur. Eergisteren vertelde Bruno dat er wel verbeteringen zijn. Dat er minder chemicaliën worden gebruikt als kunstmest en dat er voor de apen nuttige bomen tussen de palmbomen geplant worden. Ik hoop dat ze het redden maar onderweg is er van biodiversiteit geen sprake.

Roelof en Jelmer gaan plassen. Het blijkt dat ze beiden een ander toilet gekozen hebben, het mannetje is ook niet echt duidelijk.

Lahad Datu is arm. Voor zover wij het kunnen beoordelen in dit deel van de stad. Open riolen is iets wat we toch meer bij India verwachten dan bij Maleisië. (We zoeken het later op. Het blijkt als we het googelen de armste regio van Borneo te zijn, de invloed van palmolie. Palmolie maakt meer kapot dan je lief is. Niet alleen de bossen, de armoe, maar het veroorzaakt ook hart en vaatziekten. Mocht je het toch graag willen gebruiken, dan is dit het keurmerk om op te letten.

We lopen wat rond en eten in een klein restaurantje. Soep en noedels. Met handen en voeten besteld. Lekker. En dan krijgen we nog een kom. Wat is het? Soep denken Thijmen en Jelmer, een kom om je handen af te spoelen is Roelofs idee. We staan voor een duivels dilemma. Wat is meer aanstootgevend: je handen wassen in bouillon of handenwas-water opdrinken?

Na het eten gaan we terug naar het hotel. De mannen willen luieren. En Roelof en ik besluiten samen op pad te gaan.

Het is grappig we worden overal begroet alsof we uit het oog verloren vrienden zijn. En zoals wij zwaaien en groeten daar kan de koningin nog wat van leren. Helaas zijn de kinderen hier minder toeschietelijke, ik had wel foto’s willen maken. Andersom gaat het makkelijker. Er worden onopvallend, maar zeker ook opvallend, foto’s van ons gemaakt. Ze kijken net zo blij naar hun telefoon als wij gisteravond.

We lopen naar zee. De boten zijn prachtig. De verbleekte verf. Sommige lijken trouwens niet zeewaardig.

We gaan langs de vismarkt. Ik wist niet dat je degenkrab kon eten. Wat een briljant beest, ik weet niet, ik eet graag vlees en vis maar hier voel ik eerbied voor. Ze zijn te perfect. Ze waren er al in de tijd van de dinosaurus. Zo’n cool beest kun je toch niet eten?

In het hotel wil ik thee maken. Ik ontdek dat ik de keuze heb tussen thee met melk en koffie met suiker. Uiteindelijk kies ik de koffie en ben blij verrast, het smaakt lekker. Als ik na een poosje naar de zakjes, die ik op het schoteltje heb gelegd, kijk zou ik graag papier willen. Het is visceus. Je kunt er vast mee verven.

En dat is het wel voor vandaag. Morgen om 6.30 uur op.

Vanochtend konden we uitslapen. 8 uur ontbijt, geen ochtendprogramma, ik werk de blog bij, Roelof kijkt of er nieuws in de wereld is. En dan spelen we een spelletje met Jelmer, dat ik glorieus verlies. Thijmen ligt in de kamer met airco en geniet van niets doen. Hij kan dat het best. De rest van ons is er niet echt goed in.

Ik heb gisteren ons allen water laten drinken uit een automaat waarvan het filter mogelijk kapot is. Er heeft nog niemand diarree dus misschien zijn we door het oog van de naald gegaan.

Ze hebben één cd die op repeat staat. En het is werkelijk muzak. Vreselijk. Ik hoor nu voor de tigste keer Edelweissen en True colors, helaas niet alleen suikerzoet maar ook extreem traag gespeeld. Is het verwend om je daaraan te irriteren. First world problem dat zeker.

We eten sojasaus beef en het is verrukkelijk. We hebben wel bedacht dat de smaak is aangepast aan onze smaak. Er zit peper in maar het is mild.

Na het eten kletsen we met een andere reiziger. Dat is het leuke van reizen de gesprekken met allerlei mensen uit allerlei landen. Roelof en ik zien een gigantische varaan. Ik hang in een onmogelijke hoek over de balustrade en denk “wel de hele staart erop zetten”. Dat lukt, maar helaas heb ik hem daarbij wel onthoofd. Treurig. Roelofs poging is maar weinig beter.

Onze middagtour; veel makaken; long tail en pigtail, en veel neusapen. En de rhinoceros hornbill. Enorm groot. Als wij vogelaars waren zouden we uitzonderlijk tevreden zijn, nu ook trouwens. Helaas geen olifanten.

De nachttour levert geen nieuwe zaken op wel een prachtige blue eared kingfisher op 1 m afstand. Ze slapen op een dun takje en vliegen niet weg als je er licht op schijnt.

Teruggekomen bedenken we dat we misschien met de nightwalk mee hadden moeten gaan. We zien ze lopen. We zeggen voor de grap dat we gewoon aansluiten. En Roelof besluit dat hij zijn zaklamp gaat halen en dat we zelf een wandelingetje gaan doen.

En dan komt Bruno, onze favoriete gids, hij heeft eagle eyes, aanrennen. Wat op zich al grappig is, hij heeft niet het meest atletische figuur en rent op laarzen. Hij schreeuwt me toe: “Hé Inge come NOW and bring your camera’s. A clouded leopard!!!” Ik denk eigenlijk dat het een grapje is, maar roep de jongens. Roelof rent en mist een betonvloer. Hij maakt een doodsmak waar hij alleen met zere knieën vanaf komt.

Bruno is net de rattenvanger van Hamelen. Iedereen die nog wat treuzelde met naar bed gaan rent achter hem aan. Roelof ook, dus die knieën zijn niet gebroken. En hijgend staan we even later te kijken naar een grote kat op een tak. Waanzinnig. Zo onvoorstelbaar mooi. Hele grote ogen, lange staart en grijswitte vlekken.

Van alle beesten die ik graag wil zien, maar nooit zou verwachten staat deze bovenaan. De mensen zonder camera’s, en dat zijn er meer dan je zou denken, vragen om de foto’s en we wachten met zijn allen op het trage internet voor we ze kunnen delen. Iedereen lacht van oor tot oor. Er hangt een eufore stemming. Pure verbroedering.

De gidsen vragen ook om de foto’s. Bruno heeft er 6 gezien in zijn hele leven. Hij ging als klein jongetje al met zijn vader naar het bos. We schatten hem een jaar of 30. Een andere gids ziet hem nu voor het eerst. Wij zijn lucky bastards.

Weer begonnen we met een ochtendcruise 5.30 uur op. We zaten met zijn viertjes in de boot met onze favoriete gids, heel fijn. Hij hoopt op olifanten maar ondertussen zien wij de ene na de ander prachtige vogel en zijn we meer dan tevreden

Na het ontbijt een junglewandeling. het is zo onvoorstelbaar warm dat het vocht in straaltjes van ons af loopt. We hebben gezien het aantal muggen dan ook onze nosilife lange broeken en hoodies aan (gedrenkt in antimuggemiddel). De gids vertelt ons over planten, bomen, medicatie en het verdrijven van geesten. Met laarzen en nat sliertig haar voel ik me net ma Flodder. We zijn helemaal kledder van het zweet als we terugkomen.

Aan alle ouders die zich zorgen maken om een gamend kind. Ze kunnen altijd nog fotograaf worden. De reflexen van Thym om een beest in de lucht, in vlucht, in sprong te schieten is ongeëvenaard. Hij maakt prachtige foto’s.

Daarna zijn we door de warmte en het vroege opstaan munt. We slapen van 13-15.30 uur. En dan zijn we klaar voor de volgende cruise.

Maar het regent, niet een beetje; het komt met bakken uit de lucht. Als we uiteindelijk toch gaan sputtert het nog een beetje. Maar dat is van korte duur. Als brildrager kan ik zeggen dat ik ernstig in het nadeel ben. Maar onze waterdichte verrekijkers kunnen enigszins aangepast worden aan brilsterkte. Dus bril af en verrekijker voor. Ik ben er klaar voor.

We beginnen bij een moeder en kind orang-oetan. Prachtig zoals ze tussen de durian, een niet stinkende versie, zitten, hoe het kleintje bedelt om hapjes.

Daarna gaan we naar een zijtak van de rivier, wij dopen dit stuk proboscusalley, zo veel groepen met 8-20 apen. En het regent zo hard!

Ze leven in harems, een mannetje met 8+ vrouwtjes. Alleen het mannetje heeft zo’n enorme neus. Maar de vrouwtjes hebben ook een grappig wipneusje. Orang belanda of neusaap.

Er is een groep silver leaf langurs. (De mutslangoer). Het blijkt dat er kruisingen tussen deze langur en neusapen zijn. Dan gaat mijn brein werken. Zijn ze steriel?, dat zou je verwachten bij een kruising tussen twee soorten. Het blijkt niet zo te zien, als ik mijn verbazing uit wordt de gids helemaal enthousiast en vertelt dat ze wachten op onderzoekers; is het een crossbreeding of is het een andere nog niet beschreven soort. Kijk die zou ik dan graag zien.

De jongens en ik hebben de regenjas niet aangedaan, we hebben dat eerder meegemaakt, je kleren werken al snel als filterpapier en je bent alsnog nat tot op de huid. We gebruiken de regenjas om de camera te beschermen. Ik heb een zijden rok aan (mijn lekkere broek hangt te drogen). Zolang er nog een stukje droog is “leent” Roelof steeds mijn rok om zijn lens te drogen. Voortschrijdend inzicht ik denk dat het het slimst is om een badpak aan te doen.

Tussen de groepen ook makaken. Deze worden door de gids ingedeeld in cheeky, gangster en mafia. Cheeky ondeugend maar wel grappig, gangster een boevenbende, de mafia heersers over een plek. De pigtail makaken van gisteren vallen onder de mafia.

Als we naar huis gaan zegt Jelmer “nu nog een krokodil als kers op de taart”. Ik wilde dat hij om olifanten had gevraagd, maar het was een grote.

En nu hebben we net gegeten en zitten we met een enorme stapel kleddernatte kleren. Onze kamer ziet eruit als een warzone. Voor ons huisje “blaft” een makaak.

(Nog even over de zijden rok. Stel je er niet teveel van voor. Ideaal in de tropen, wikkelrok gemaakt van oude saries, het zijn twee lagen cirkelrok zodat als er een aan je lijf plakt de ander keurig hangt. Zo droog als ze nat zijn geweest. Tot de enkel dus keurig voor moslimlanden. En op te rollen tot een klein rolletje.)

We stonden om 5.25 uur op en om 6 uur begonnen we met een morning cruise. Prachtig licht. We zagen een mannetjes orang-oetan met van die flappen. Hij deed wel flauw door zich achter takken te verstoppen. Alleen de dominante man heeft deze uitstulpingen aan zijn gelaat.

Een krokodil, een ijsvogeltje en een helmeted hornbill. In dit hele gebied zijn er acht van die laatste, dus dat was best uitzonderlijk. Cool beest. We zagen ook een white-bellied sea eagle. (Ik schrijf de namen in de blog anders zoek ik me thuis met het fotoboek maken het leplazerus)

We hebben een lummel ochtend. Jelmer en Roelof spelen Hive, en ze leren het twee Canadese meisjes. We spelen ook nog met zijn allen regenwormen. En terwijl wij ons bezighouden met simpel vermaak, is iemand aan het werk als influencer. Het lijkt me oprecht zwaar om altijd aan te moeten staan, ik bedenk terwijl ik dit schrijf hoe vaak ik vandaag niet goed eruitzag.

Daarna lunch en vertrek naar de grot om 15 uur. De grot staat bekend om zijn vogelnestjes gemaakt met speeksel van de zwaluw, drie keer per jaar worden ze geoogst. Het levert heel veel geld op. (Er is een prachtige documentaire van sir David Attenborough over deze Gomantong caves.)

De gids baalt van de nieuwe regels. Hoe kun je nou om 17 uur dichtgaan. Hij heeft een uur erbij gesprokkeld maar twijfelt of we het halen. We lopen door de grot. Indrukwekkend hoog met overal groepen zwaluwen en vleermuizen, een enorme berg guano op de grond en een ontelbare hoeveelheid mega grote kakkerlakken. Het vasthouden aan de leuning is een afrader als je schone handen wilt houden. De geur is vreemd maar niet om te kotsen zo smerig. De grot is eigenlijk heel erg gaaf om te zien.

En dan de trappen naar boven, we hopen op het bovenste terras te zien hoe de vleermuizen uitvliegen. De trappen gaan maar door en door, zweet loopt in straaltjes van ons af. Volgens mijn telefoon 30 verdiepingen, telt hij naar beneden gaan ook mee? Internet is gewillig 90 m hoog, nee dus. Wie bedenkt dit soort dingen? Oh ja dat ben ik zelf.

We komen aan op het terras en wachten, we zien de red leaf langur, minstens 3. Prachtig oranje gekleurd maar met een bizar gezicht. Bijna aliens. We kopen frisdrank van de vogelnestverzamelaars die er tijdelijk in een krot wonen. Nog nooit smaakte frisdrank zo goed. Koud en zoet, heerlijk.

Ik vang een mug en verdomd hij heeft gestreepte pootjes. We doen gelijk weer deet op, blijkbaar wast het weg met zweet, we hadden net bij de auto, voor de klim, nog lekker gesprayd.

We worden bezocht door de pigtail makaken mafia. Ze zijn vrij opdringerig en jatten bijna een helm. Wat wel weer heel grappig is. Eén komt van onder de bank met een arm omhoog om een blikje te jatten. De guide vraagt ons of hij ze een oplawaai mag geven als ze agressief worden, “soms is het goed dat ze leren dat ze zich horen te gedragen”. Het is gelukkig niet nodig en ze zijn vermakelijk.

Maar om 17.50 uur is het nog heel helder. En we moeten er om 18 uur uit. De gids en de driver lijken beiden een soort overtuigd dat we naar beneden moeten, maar op de parkeerplaats blijven ze toch weer dralen. Eigenlijk willen ze het ons wel laten zien. We zien een andere zeldzame hornbill; the wreathed hornbill, als we vogelaars waren hadden we een gouden dag. We zien de Wallace hawk eagle klaar om vleermuizen te verschalken. En dan komen er plukjes zwart in de lucht, groepen als bij ons de spreeuwen, en een bathawk die er tussen vliegt en ze uit de lucht kaait. Wat gaaf. Wat onwijs gaaf.

Uiteindelijk vertrekken we om 18.30 uur. Het hek zit al dicht, we vinden het allemaal spannend, maar we kunnen het open schuiven. Aan de andere kant zit een man verveelt onderuitgezakt in een auto. De vogelnestjes zijn zoveel waard dat er meerdere hekken achter ons gesloten worden. We rijden weg en de driver en guide zijn net opgeluchte tieners die weggekomen zijn met een boevenstreek. Terug bij onze B&B geven we ze een enorme fooi, Roelof zegt dat je soms mensen moet leren dat het ook wel eens tof is om de regels wat aan te passen en dat wij echt blij zijn. Ze zijn helemaal verrast, heel schattig.

We doen het best goed met de hornbills, vier van de acht al gezien; black hornbill, helmeted hornbill, wreathed hornbill, oriental pied hornbill.

En nu liggen we om 21 uur, na veel zeep en water, in ons bed. Kort samengevat: wat een dag.

Gisteravond hadden we twee mini gekko’s aan de muur van de slaapkamer. Heel schattig. Ik dacht eerst tevreden dan komt het wel goed als er een mug langskomt. Maar helaas kwam er gelijk een tweede gedachte: waar komen die twee vandaan? En kunnen daar geen muggen door?

We vertrekken pas om 12.30. Ook dat is relaxt; goed bezig team van WelLingen

Wat was er leuk op deze plek? Het kleine poeltje naast ons huis met teringluide kikkers. Eerst dacht ik een vogel, maar ik ben er omheen gelopen zonder ooit de lawaaiproducent te zien en ik denk dat het kikkers zijn. Het bleef ook de hele nacht doorgaan.

De twee Japanners die vanaf het balkon van hun kamer uitkijken op het meertje en volledig bedekt met kleding, maskers en mutsen en met enorme camera’s op wacht zitten. Zo intrigerend wat willen ze vastleggen?

We nemen voor vertrek nog een bak noedels. Er is niet veel keuze en we letten niet goed op. We hadden kunnen bedenken dat 3 pepers niet staan voor mild mondgevoel. Nu, een uur later, tintelen mijn lippen nog steeds. Roelof dronk de bouillon, tranen over zijn wangen van genot.

We zijn bij Sukau greenview B&B. Wat een waanzinnig uitzicht over de rivier. Eerst vermaken we ons een poos met een groep Probuscis apen. Inderdaad wat een neus! De naam van dit beest is orang belanda, Nederlandse aap. Naar de grote neus en het bleek rode gezicht. (Ik zou het niet als een compliment beschouwen.) Ze springen van tak naar tak. Daarna in de boom recht tegenover ons een moeder en kind orang-oetang en als toetje vliegen er 6 hornbills de boom in. Wat onwijs cool. Enig minpuntje aan de andere kant van de rivier dus fotografie is next level.

We hebben een woedie gehad over een paar zaken. We slapen knus met zijn vieren in een kamer ipv 2 kamers wat niet de bedoeling was. Maar veel vervelender is dat de sluitingstijd voor de Gomantong caves veranderd is en ze om 17 uur dicht gaan. Weinig zinvol om er dan heen te gaan; vleermuisshit en kakkerlakken is niet waar we deze plek voor kozen. We willen graag de vleermuizen uit zien vliegen en de vogels die op ze jagen.

Oké het heeft geholpen. We slapen nog steeds samen maar speciale regeling; we mogen een uur langer blijven bij de caves. En ik kan nu al burgerlijke ongehoorzaamheid beloven. Als ze er voor kiezen om 18.03 uit te vliegen denk ik dat we er niet om 18 uur zijn.

En na het diner deden we een nachttour. Ogen in het donker. En de Melkweg.